Mezolitik Çağ/Epipaleolotik Çağ (MÖ:10.000-8.000)

Avrupa’da son Buzul Çağ’ının bitişiyle buzullar kuzeye doğru çekilmiş, deniz sevi­yesi yükselmiş, Avrupa’da ağırlıklı olarak iğne yapraklı ormanlar ortaya çıkmış ve sulak alanlar genişlemiştir. İnsanlar, buzulların erimesiyle açılan yeni alanlara doğ­ru yayılmışlar ve avcı-toplayıcılık geçim biçimi olmaya devam etmiştir. Özellikle ne­hirlerde ve genişleyen sulak alanların kıyılarında balıkçılık gelişmiştir. Besin kay­naklarının bol olduğu su kenarlarında sabit, kalıcı yerleşimler kurulmuştur; böylece bu dönemde yerleşik yaşam başlamıştır. Mezolitik Çağ yerleşimleri, daha çok nehir ve göl kenarlarında bulunan küçük köyler şeklindedir. İnsanın doğayı denetim altına almaya başladığı ve besin üretimine geçişin hemen öncesinde yer alan çağdır.

Natufyen, Epipaleolitik’in en önemli aşamasıdır. Natufyen, Doğu Akdeniz böl­gesinde günümüzden 12 bin ilâ 10 bin yıl öncesinde yaşamış olan topluluklara öz­gü bir kültürel evredir. Natufyen’in en önemli özelliği, standartlaşmış yapılardan oluşan ilk düzenli köy yerleşimlerinin ortaya çıkmasıdır. Bu yerleşimlerin nüfusu­nun yaklaşık 200-300 kişi olduğu tahmin edilmektedir. Bu köylerde evler; 3 ilâ 9 metre çapında, yuvarlak planlı yapılar şeklinde ve yarı yarıya toprağa gömülü ola­rak inşa edilmiştir. Her evde köşede yer alan bir ocak vardır. Bu kültürde insanlar ölülerini oturdukları evlerin tabanlarına gömmüşlerdir. Bu âdet, evle kurulan duy­gusal bağın bir işareti olarak yorumlanabilir. Natufyen yerleşimleri arasında Suri­ye’deki Mureybet ve Abu Hureyra sayılabilir. Bu yerleşimler daha sonra Neolitik köylere dönüşmüştür.

İKLİM: Buzullar çözülmeye, iklim yumuşamaya başlar.

YAŞAM BİÇİMİ: Doğal sığınaklar, mağaralar. Geçim kaynaklarının bol olduğu sulak alanlarda ilk kez kalıcı yerleşim alanlarının kurulması.
Ateşin denetim altına alınması. Avcılıkta ve sulak yerlerde balıkçılıkta gelişme. Ölülerin oturulan yerin tabanına gömülmesi.

KÜLTÜR BELGELERİ: Kemikten ahşaptan yapılmış mızraklar. Taş heykeller. Çakmaktaşından mikrolit aletler ve öldürülen hayvanların
kürklerini giysi olarak kullanma.

Mikrolit: Genellikle 3 cm’den daha ufak boyutlu; üçgen, trapez, dikdörtgen ve kare biçimli olabilen küçük taş aletlerdir.

Obsidyen: Lav veya cam taşıdır. Siyah renkli volkanik taştır.