İskoçya Krallığı (843-1707) Büyük Britanya’nın kuzeyine egemen bir tarihi devlet.

Kökenler 400–943

İskoçya‘da insan uygarlığına ilişkin ilk bulgular, mezolitik ve neolitik dönemlere dek uzanır ve Keltler‘den önceki kavimlere dayanır. Keltler bu topraklarda MÖ 6. yüzyıl – MÖ 3. yüzyıl arasında hüküm sürdü ve aristokratik bir toplumsal yapı kurdu. Romalılar‘ın Kaledonya adını verdikleri İskoçya ‘daki egemenliği (MÖ 1. yüzyıl – MS 410) son bulduğunda bölgede 4 kavim bulunuyordu: Batıda İrlanda‘dan gelmiş Skotlar (İskoçlar), kuzeyde ve kuzeydoğuda Piktler, güneybatıda Britonlar ve güneydoğuda Angıllar.^[5]Piktler sayıda çoğunluğu oluşturmakla birlikte, Dalriada Skot Krallığı bölge üzerinde güçlü bir kültürel ve dinsel etkiye sahipti. Bu etki İskoç halkının özelliklerinin oluşumunda önemli bir yer tutar.

Bu dönemde Anglus iki krallığın Northumbria‘yı kurmak üzere birleşmeleri Strathclyde’deki Briton etkinliğine hızla son verdi. 6.-7. yüzyıllarda Edwin, Oswald ve Oswy dönemlerinde Northumbria kuzeydeki halkları yenilgiye uğratarak bölgeye egemen oldu.^[6] Ne ki Piktler‘in kralı Bruce Mac Bili Piktler ile Britonları birleştirmeyi başararak Northumbria kralı Egfrid’i 685’te yenilgiye uğrattı ve böylece İskoçya’nın İngiltere‘yle birleştirilmesini önledi. 8. yüzyılda başlayan Viking akınlarının ardından İskoçya’nın kuzey ve kuzeybatısı İskandinavlar‘ca işgal edildi.^[7]

Genişleme 943-1513

9. yüzyılda, Kenneth Mac Alpine, Skotlar yararına bir birlik kurdu; Alba krallığı İskandinav akınları boyunca Piktler’i kısa sürede özümsedi.^[8] Dalriada Skot Krallığı’nın örgütlenmesi İskoçya’nın bütününde egemen oldu. Bu çerçevede II. Malcolm’un tahtın varisi olarak olarak torunu Duncan’ı saptaması başlı başına bir yenilik oldu. Nitekim kadın tarafından tahtın varisi Macbeth Duncan’ı öldürüp tahta çıktıysa da kendisi de Duncan’ın oğlu tarafından öldürüldü. Böylece 1058’de tahta çıkan III. Malcolm döneminde krallık güçlendi. 1093’de İngiltere’ye karşı savaşta III. Malcolm ölünce, ikinci karısı Sakson prensesi Margaret Kilise’yi yeniden düzenledi ve ülkede Normanadetlerini yerleştirdi. Buna karşı çıkan keltler III. Malcolm’un oğullarınca yenilgiye uğratıldı; bunların en genci olan I. David tahta çıktı ve krallığı yönetsel bakımdan tam bir monarşi olarak örgütledi.^[9]^[10] Yerine geçen William, II. ve III. Aleksandr dönemlerinde ülke zenginleşti.

III. Aleksandr’ın ölümüyle taht sorunu doğdu. Bu dönemde İngiliz kralı I. Edward‘ın baskısıyla John Baliol tahta çıktı(1292).^[11] I. Edward’ın baskı ve aşağılamalarına dayanamayan Baliol İngiltere’nin kuzeyini işgal etti. İngiltere’nin yanıtı Berwick katliamı oldu. İskoçya İngiliz boyunduruğuna girdi(1296). Fakat Wallace önderliğinde birleşen yurtseverler boyun eğmeyerek İngiliz ordusunu birçok kez yenilgiye uğrattılar.

1298’de Edward’ın orduları yurtseverleri yendi. Tutsak alınan Wallace Londra‘da idam edildikten sonra vücudunun parçaları örnek olsun diye İskoç kentlerine gönderildi. Bu arada İskoçya tahtına çıkan I. Robert Bruce 1307’de I. Edward ‘ın ölümünden sonra İngilizlerle savaşa girişti. 1314’te II. Edward‘ı yenilgiye uğratarak İskoçya’yı birleştirip yönetimi altına aldı.^[12]

1329’da onun ölümüyle tahta çıkan II. David döneminde krallık gerilemeye başladı. Bu gerileme II. ve III. Robert Stuart dönemlerinde sürdü. ve krallık otoritesi ortadan kalktı. Yüz Yıl Savaşları sırasında İngiltere’yle savaşanFransa‘yı destekleyen İskoçya, daha sonra İngiltere’nin saldırılarını önleyemedi.^[13]

Birleştirme ve birlik 1513-1707

1513’te İskoç kralının Flodden Muharebesi’nde İngilizler’e yenilmesi ülkede karışıklıklara yol açtı. Bu dönemde İskoçya’da John Knox’un etkisiyle Kalvenizm yayıldı.^[14] İngiltere’nin de desteklediği bu hareket kısa zamanda kitlesel bir boyut kazanarak Katolik monarşiyi devirdi.^[15] İskoçya Kraliçesi I. Elizabeth‘e sığınmak zorunda kaldı(1569). I. Elizabeth’in varis bırakmadan ölmesi üzerine Mary Stuart‘ın oğlu James Stuart İngiltere ve İskoçya kralı oldu. Böylece iki ülkenin tacı birleşti(1603).

James Stuart’ın oğlu I. Charles krallık üzerinde mutlak bir egemenlik kurmak ve Katolik dinini krallığın resmi dini yapmak isteyince İngiltere parlamentosuyla anlaşmazlığa düştü.^[16] Krala karşı birleşen İskoçya ve İngiltere Parlamentosu 1649’da Cromwell‘in önderliğinde I. Charles’ı tahttan indirdi ve kral idam edildi. Cromwell İskoçya’yı İngiltere ile birleşmeye zorladı. Buna karşı birleşmeyi reddeden İskoçyalılar, I. Charles’ın oğlunu tahta çıkarmak istediler. Ama Cromwell’in İskoçyalılar karşısında kazandığı Dunbar (1650) ve Worcester (1651) muharebelerinden sonra ülke İngiltere’nin egemenliğine girdi. 1707‘de imzalanan Birleşme yasasıyla da İskoçya özerkliğini yitirdi ve Büyük Britanya Krallığın bir parçası oldu. Yazının devamı.