Medeniyetler Kronolojisi

MEDENİYETLER Medeniyetleri de, ulaştıkları siyâsî ile iktisâdî teşkilâtlanmalarındaki karmaşıklık sevîyesi, bilgelikteki açıklama gücü ve zanaatlardaki vukuf ile çeşitlilik bakımından dahî başlıca iki öbek hâlinde sınıflandırabiliriz: Yüksek gelişmişlik seviyesine erişmiş olan ile olmayan medeniyetler. Yüksek bir gelişmişlik gösteren medeniyetleri tarihte Avrasya denilen kıtalar blokunda görüyoruz. Buradaki medeniyetleriyse, iki ana kümede öbeklendirebiliriz: ‘Sulu pirinç tarımı’na geçen ‘Doğu ile Güney doğu Asya medeniyet beşiği’nden neşet etmiş ‘Doğu medeniyetleri câmiası’ ile Mesopotamyanın güneyinde Zağros dağlarının güney batı etekleri ile Basra körfezi arasında kalan dar şeridin ve onun bitişiğinde dümdüz uzanan Şattülarabın münbit arâzîlerinde ‘buğday’ile ‘arpa’eken ‘Güney batı Asya medeniyet beşiği’nden çıkıp Mesopotamyanın tamamına, Mısıra, Anadoluya, Arabistana, Akdeniz ile Adalardenizi (Ege) havzalarına ve bütün Avrupaya yayılmış ‘Batı medeniyetleri câmiası’. Bahsettiğimiz medeniyetlerin oluşturdukları câmialarda özgün biçim ile yön verici olanlara ‘yıldız’, bunları izleyerek biçimlenenlereyse ‘uydu medeniyetler’ yahut ‘uydu kültürler’ diyoruz. Bu cümleden olmak üzre, ‘Doğu medeniyetleri câmiası’nda başlıca üç yıldız―merkezî― medeniyetten, yânî

1. İlkçağ Çin,
2. • Çin Medeniyeti (MÖ:2400)
3. Hint (Vedanta) ile
   • Hint Medeniyeti (MÖ:3.300)
4. İslâm öncesi İran (Akhamenit) medeniyetlerinden söz edilebilinir.
   • İran (Akhamenit) Medeniyeti (MÖ:3.000)

Bunların yörüngesindeyse,

1. Japon ile Kore gibi,
   • Japon Medeniyeti (MÖ:400)
   • Kore (MÖ:2.300)
2. Doğu Asya; Moğol, Tibet ile
   • Moğollar
   • Tibet
3. İslâmöncesi Türk (Göktürk–Uygur) örneklerinde gördüğümüz ‘OrtaAsya’;
   1. Göktürkler
      1. I. Göktürk Kağanlığı (552-588)
      2. Batı Göktürk Kağanlığı (582-659)
      3. Doğu Göktürk Kağanlığı (582-630)
   2. Uygurlar (745-840)
4. Vietnam, Kimer (Khmer),
5. Siyam (Thay), Miyanmar (Burma) ile
6. İslâmöncesi Malay çeşidinden
7. ‘Güney doğu Asya’ ile Sirilanka (Seylan) gibi, ‘Güney Asya’ kültürleri yahut medeniyetleri yer alır.

‘Batı medeniyetleri câmiası’na gelince; bunlar da, bellibaşlı on bir tânedir:

1. İlkçağ (Fr&İng Ancient) Mesopotamya ―Sümer, Babil, Akat, Asur―;
   1. Mezopotamya Medeniyeti MÖ:(5.500)
   2. Sümerler (MÖ 4000-2000)
   3. Babil İmparatorluğu (MÖ 1894)
   4. Akad İmparatorluğu (MÖ 2334-2150)
   5. Asur İmparatorluğu (MÖ:1.950-1.750)
2. Doğu Akdeniz ―Filistin, Fenike–Kartaca, Israil-Yahudî-İbrân, Girit–Miken―;
3. Mısır;
   1. Mısır Eski Krallık (M.Ö:2575-2130)
   2. Mısır Orta Krallık (M.Ö:1938-1630)
   3. Mısır Yeni Krallık (M.Ö: 1539-1075)
4. Anadolu ―Çatalhöyük, Hatti, Hitit, Urartu, Lidya,Frigya…―;
   1. Hitit Krallığı (MÖ 1.750-1.178)
   2. Lidyalılar (MÖ:700-300)
5. Doğunun yanısıra, Batının da parçası olan İran (Pehlevî–Sasanî);
6. Eskiçağ (Fr&İngAntique) Ege ―Atina, Isparta, İyonya, Güneyİtalya, Sicilya, Makedonya, Helenistik (Efes, Bergama, İskenderiye, Urfa-Harran)―;
   1. İyonyalılar (MÖ 1000)
7. Roma;
8. Hırıstıyan ―Ortodoks Bizans, Gregoryenlik,Gnostiklik, Nasturîlik, Süryânîlik…― ile Ortaçağ HırıstıyanAvrupa―Katoliklik―;
9. İslâm ―Arap (Dört Halîfe Devri, Emevîler, Abbasîler), İran (Acem), Türk (Karahanlı–Selçuklu–Osmanlı), Hint (Mogul), Mağrip (Kuzey batı Afrika), Endülüs (Ispanya), Malay aralı (Açe, Cava)―;
   1. Arap
      1. Dört Halife Devri
         1. Ebû Bekir (632-634) Hulefâ-yi Râşidîn’in birincisi .
         2. Hz. Ömer (634-644) Hulefâ-yi Râşidîn’in ikincisi.
         3. Hz. Osman (644-656) Hulefâ-yi Râşidîn’in üçüncüsü .
         4. Hz. Ali (656-661) Hulefâ-yi Râşidîn’in dördüncüsü.
      2. Emevîler (661-750) Hulefâ-yi Râşidîn’den sonra hüküm süren ilk İslâm hanedanı.
      3. Abâsîler (750-1258) Hz. Peygamber’in amcası Abbas’ın soyundan gelen hânedan
   2. İran (Acem)
   3. Türk
      1. Karahanlılar (840-1042)
      2. Büyük Selçuklu Devleti (1037-1157)
      3. Anadolu Selçuklu Devleti (1077-1308)
      4. Osmanlı İmparatorluğu (1299-1922)
10. Yeniçağ dindışı Batı Avrupa ―Yenidendoğuş (FrRenaissance) İtalyası, Aydınlanmacı–Positivcilik Fransası, Ticâretci(Fr Mercantilisme) Felemenk ile İngiltere, Dinî ıslâhâtcı (FrRéformation, Protestantisme) Almanya―;
    1. İtalya (17 Mart 1861)
11. Çağdaş Küreselleştirilen İngiliz-Yahudî medeniyetleri.