- 622 Hicret
- 632 Hz. Peygamber’in Vefatı
- 632-634 Kur’ân’ın derlenmesi
- 636 Yermük Savaşı – Doğu Romalılar ile Halid b. Velid komutasındaki İslam orduları arasında yapılan savaş neticesinde, Irak ve Şam bölgesi Müslümanların hakimiyetine geçmiş, Müslümanlar Doğu Roma coğrafyasının önemli bir bölümünü ele geçirmişlerdir.
- 637 Basra ve Kufe’nin kuruluşu
- 642 Nihavend Savaşı – Sasaniler ile Müslümanlar arasındaki bu savaş neticesinde, Sasaniler’in dört asrı aşan hükümranlığı sona ererek Fars coğrafyası Müslümanların hakimiyeti altına girmiştir.
- 653 Kur’ân’ın çoğaltılması – Hz. Osman’ın Kur’ân’ı çoğaltması, derleme hadisesi ertesindeki en önemli dönüm noktalarından biridir. Bu çaba, farklı dil, coğrafya ve kültürlere mensup Müslüman topluluklar arasında asgarî birliği ve değişmez ortak referans dünyasını yaratma noktasında tarihî bir rol oynamıştır.
- 656-657 Cemel ve Sıffîn vakaları – Hz. Osman’ın şehid edilmesiyle başlayan ve Hz. Ali ile Hz. Osman ve Muâviye taraftarları arasında gerçekleşen mücadeleler. Bu iç çatışma, bir yandan İslam dünyasının sonraki siyasi kuruluşunu etkilerken, diğer yandan siyasi kamplaşmalar ve farklı kelâmî mezheplerin ortaya çıkışına etki etmiştir.
- 660 Emevilerin kuruluşu – Emevî Halifeliği’nin kuruluşu, bir yandan İslam dünyasını siyâsi birliğe kavuştururken diğer yandan İslam coğrafyasının Atlas okyonusu, Asya stepleri ve Hint alt kıtasına uzanmasını sağlamış, dünya tarihi açısından bu büyük coğrafi alanı Akdeniz dünyası ve ökümene dahil edilmiştir.
- 670 Kuzey Afrika’nın fethi
- 675 Kayrevan’ın kuruluşu
- 682 Kerbela hadisesi
- 709 Buhara’nın fethi
- 711 Tarık b. Ziyad’ın İspanya’ya geçişi
- 712-713 Semerkand ve Fergana’nın fethi
- 732 Puvatya savaşı
- 750 Emevîler’in yıkılışı, Abbasiler’in kuruluşu
- 751 Talas savaşı – Abbâsîler’in Karluklular’la ittifak içerisinde Çinliler’le yaptığı savaş, Türklerin İslamlaşma süreci için bir ivme teşkil etmiştir. Ayrıca bu karşılaşma neticesinde matbaa ilk defa Çin dışına çıkmış, barut, kağıt ve pusula teknolojileri İslam dünyasına intikal etmiştir.
- 756 Endülüs Emevî devletinin kuruluşu
- 762 Bağdat’ın kuruluşu – Abbâsî halifesi Mansur tarafından kurulan ve hem yapısı hem de rolleri itibariyle islam şehirlerinin paradigmatik bir örneği olarak görülebilecek olan Bağdat, gerçek bir İmparatorluk merkezi olarak işlev görmüştür. Abbâsî ‘’imparatorluk’’ yapısını yansıtacak şekilde, Helen, Fars, Hint ve Türk kültür ve bilim hamulesinin akarak burada yeniden dönüştüğü bir rahim halini alan Bağdat; Roma, Atina, İskenderiye, Konstantiapolis ve Cündişapur gibi merkezleri unutturarak asırlar boyunca bu dönemin küre ölçeğinde en önemli felsefe-bilim merkezi haline gelmiştir.
- 827 Mısır’da kağıt üretiminin başlaması
- 827 Me’mûn’un Mutezile’yi resmi mezhep ilan etmesi
- 833 Mihne hadisesi
- 869-883 Zenc isyanı – Siyâhî kölelerin Abbâsî iktidarına karşı ayaklanması. Abbâsîler’in ekonomik ve siyâsi açıdan zayıflamalarına neden olmuş, daha sonra ortaya çıkacak Karmatîler’e zemin hazırlamıştır.
- 910 Fatımî’lerin hilafet ilanı
- 929 Endülüs Emevîleri’nin hilafet ilanı
- 934 Şiî Büveyhî Devletinin Kuruluşu
- 960 Karahanlılar arasında İslam’ın yayılışı – Saltuk Buğra Han’ın İslam’ı kabul etmesiyle birlikte, Karahanlılar Müslüman ilk Türk devleti olmuştur. Bu sayede daha önce Türkler arasında yayılmış islam dini,kitlesel ihtidalarla birlikte büyük bir yayılım ivmesi kazanmıştır. Uygur alfabesiyle üretilen Türkçe literatür, İslam düşünce geleneğinin etkili Türkçe ürünlerini meydana getirmiştir.
- 997-1027 Gazneli Mahmut’un tahta çıkışı ve İslam’ın Hindistan’da yayılışı
- 1031 Endülüs Emevi devletinin yıkılışı
- 1040 Selçuklular’ın Kuruluşu
- 1067 Nizamiye Medreselerinin kuruluşu – Selçuklu veziri Nizâmulmülk tarafından Bağdat merkezde olmak üzere, Isfahan, Belh, Herat, Basra ve Musul gibi şehirlerde kurulan Nizamiye medreseleri, bir yandan İslam düşünce geleneği içerisinde üretilen bilimsel birikiminin örgütlü bir eğitim faaliyetine konu olmasını sağlamış, diğer yandan farklı mekân ve merkezlerde yoğunlaşarak ayrılan bilimsel disiplinleri ilk defa tek bir merkez altında toplayarak bilginin sosyal organizasyonuna birlik kazandırmıştır. Bu açıdan medrese Yenilenme Çağı’nın farklı bilimsel disiplinler arasında güçlü etkileşim ve dönüşümleri sağlayan veçhesine temel teşkil etmiştir.
- 1071 Malazgirt savaşı – Büyük Selçuklu hükümdarı Alparslan ile Bizans İmparatoru IV. Diyojen arasında geçen savaş. Selçuklular’ın zaferiyle sonuçlanan savaş neticesinde, Emevî fetihlerinden itibaren Doğu Roma ve İslam coğrafyası arasında aşılmamış bir sınır teşkil eden hat Müslümanlar tarafından aşılarak, İslam’ın Doğu Avrupa’yı hakimiyeti altına alarak Avrupa’nın içlerine kadar ilerlemesi mümkün olmuştur.
- 1072 Müslümanların Sicilya’daki hakimiyetlerinin sona erişi.
- 1077 Anadolu Selçukluları’nın kuruluşu – Anadolu Selçuklular’ı yaklaşık üç asır süren hükümranlıkları boyunca, Anadolu’yu mutlak olarak İslam beldesi haline getirmiş ve Konya, Sivas, Diyarbakır, Malatya, Tokat gibi şehirlerle birlikte İslam bilim ve düşünce geleneğine eşsiz merkezler bırakmıştır. Özellikle Konya Okulu sayesinde teşekkül eden bilim, felsefe, usul ve irfan geleneği sonraki asırlar boyunca Osmanlı düşünce geleneğinin de ana damarlarını etkileyecek bir birikim oluşturmuştur.
- 1090 Hasan b. Sabbah’ın Alamut’u ele geçirmesi ve Haşhaşiler
- 1092 Bâtınilerin Nizamülmülk’e suikastı
- 1096-1099 I. Haçlı seferi – Clermont’ta toplanan Kilise konsilinde Papa II. Urban tarafından başlatılmıştır. Frank asıllı Hristiyanların Kudüs’ü ele geçirmesiyle sonuçlanmıştır. Bu haçlı seferinden sonra Selahaddin Eyyûbî’nin Kudüs’ü yeniden ele geçirmesine kadar şehir Kutsal Kudüs Devleti’nin başkenti olmaya devam etmiş, 1100 senesinde ise Anadolu güneyi, Suriye, Lübnan ve Filistin’de dört Haçlı devleti kurulmuştur.1140 II. Haçlı seferi
- 1176 Miryakefelon savaşı-Anadolu’nun İslamlaştırılmasında Malazgirt’ten sonra ikinci dönüm noktasıdır. Bu savaş Bizans’ın Anadolu’yu Türklerden geri alma ümidini tamamen ortadan kaldırmıştır.
- 1187 Hıttin Savaşı ve Selahaddin’in Kudüs’ü Haçlılardan geri alması
- 1189 III. Haçlı seferinin başlaması
- 1189 Gurlular’ın Delhi’yi fethi
- 1204 IV. Haçlı seferi
- 1218 V. Haçlı seferi
- 1218 Otrar Faciası-Harizmşah hükümdarı Alaeddin Muhammed’in, Cengiz Han’a ait bir kervandaki Moğolları öldürtmesi. Bu olay İslam dünyasının tamamını etkileyecek Moğol istilasının başlangıcını teşkil etmiştir.
- 1221 Harizmşahların başşehri Gürgenç’in Moğolların eline geçmesi.
- 1228 VI. Haçlı seferi
- 1230 Yassıçemen savaşı
- 1230 Mali İmparatorluğunun kuruluşu
- 1236 Kurtuba’nın düşüşü
- 1240 Babaîler isyanı
- Babaîlik (1240) Anadolu Selçukluları devrinde, Orta ve Güneydoğu Anadolu’da Baba İlyas’a bağlı Türkmenler’in isyanı dolayısıyla ortaya çıkan ve gayri Sünnî bir istikamette gelişen dinî-tasavvufî hareket.
- ℘Baba İshak (1240 yılında Anadolu Selçuklu Devleti’ne karşı hazırlanan ve “Babaî isyanı” diye bilinen büyük Türkmen ayaklanmasında Baba İlyas adına harekâtı yöneten Türkmen şeyhi.)
- ℘Baba İlyâs (Ö. 1240) 1240 yılında Anadolu Selçuklu Devleti’ne karşı giriştiği büyük siyasî-içtimaî ayaklanma hareketine adını veren ve Anadolu’da ilk gayri Sünnî cereyanların temelini atan Türkmen şeyhi.
- 1243 Kösedağ savaşı
- 1256 İlhanlıların kuruluşu
- 1258 Moğolların Bağdat’ı ele geçirmesi ve Abbasîlerin yıkılışı
- 1260 Aynicâlût savaşı-Memluk ordusu ile Moğollar arasında cereyan eden bu savaş ile Suriye istikametindeki Moğol ilerleyişi ilk defa durdurulmuştur.
- 1270 VII Haçlı seferi
- 1295 Moğol İlhanlı hükümdarı Gazân Han’ın İslam’ı kabulü
- 1308 Anadolu Selçuklu Devleti’nin yıkılışı
- 1370 Timur İmparatorluğu’nun kuruluşu-Timur’un Türkistan, Maveraunnehir, Hârizm ve Horosan bölgeleri üzerinde kurduğu devlet, 14. ve 15. Yüzyıllar boyunca bu havzalarda yer alan şehirleri İslam dünyasının geri kalan bölümüne etki ederek besleyecek ilim merkezlerine dönüştürülmesi.
- 1389 I. Kosova Savaşı-Kosova Savaşı, Balkanların İslamlaşması tarihinde önemli bir dönüm noktasıdır. Bu savaş sonrasında Tuna Nehri’nin güneyinde bulunan geniş balkan coğrafyası Osmanlıların hakimiyetine girmiştir.
- 1402 Ankara Savaşı
- 1421-1431 Uluğbey Rasathanesi’nin kuruluşu-Timurlular devrinde Semerkant’ta kurulan Rasathane aklî ilimler alanında en önemli merkezlerden biri haline gelmiş, Kadızâde ve Ali Kuşçu’nun İbn Heysemci bakış açısını geliştirerek özgün bir Astronomiyi hazırlayacak adımlarına şahitlik etmiştir.
- 1453 İstanbul’un Fethi
- 1492 Gırnata’nın düşüşü ve Endülüs’te İslam hakimiyetinin sonu
- 1500 Şeybânî Özbek Hanlığı’nın kuruluşu
- 1501 Safevî Devletinin kuruluşu
- 1517 Ridaniye Savaşı-Memluklüler’in yıkılarak hilafetin Osmanlı Devleti’ne geçmesi sonucunu doğuran savaşla birlikte, Hicaz, Bilâd-ı Şam ve Mısır bölgesi Osmanlı hâkimiyeti altına girmiş, İslam dünyasının doğusunda büyük bir siyasi birlik teşekkül etmiştir.
- 1526 Babür İmparatorluğu’nun kuruluşu
- 1570 Kadızadeliler Hareketi (1570-1685)
- 1605 Babür İmparatorluğu’nda Ekber ve Şah Cihan Dönemi (1605-58)
- 1630 Koçi Bey Risalesi – 17 yy’da Osmanlı idari yapısını muhasebe eden ve gidişatla ilgili ıslahatlar teklif eden risalelerin en önemli örneği.
- 1632 Galileo yeni Kopernikçi sistem ile kadim Batlamyusçu sistemi mukayese ettiği Dialogo sopra i due massimi sistemi del mondo’yu yayımladı.
- 1637 Descartes niteliksel suretlerin idrakine dayalı klasik mantıksal yöntemi tenkide tabi tutarak Kartezyen epistemolojinin temelini attığı Discours de la mêthode’u yayımladı.
- 1683 İkinci Viyana kuşatması
- 1687 Newton, matematiksel fiziğin temelini attığı Philosophiae Naturalis Principia Mathematica’yı neşretti.
- 1699 Karlofça Antlaşması – Osmanlı İmparatorluğu’nun Batı’da büyük toprak kayıpları verdiği ilk antlaşmadır. Osmanlılar’ın Batı’nın askerî üstünlük araçlarını açık bir şekilde fark ederek kendi askerî yeteneklerini muhasebe etmeye başladıkları anı temsil eder.
- 1718 Pasarofça Antlaşması
- 1718 Lale devri (1718-1730) – Batı’da ortaya çıkan yeni duruma karşı alımlayıcı bir tutumun ilk defa belirgin bir düzeyde kendisini gösterdiği bu dönem, kadimin cedîd ölçüsüyle değerlendirilmeye başlandığı bir evreyi teşkil eder.
- 1726 İlk Osmanlı matbaasının kuruluşu.
- 1750 Kerim Han tarafından İran’da Zend Hanedanı’nın kuruluşu.
- 1760-1840 Sanayi Devrimi
- 1773 İmparatorluk Deniz Mühendishanesinin kuruluşu – Mühendishaneler Osmanlı eğitim sistemindeki modernleşme teşebbüslerinin en önemli aşamalarından birini teşkil eder. Batılı bilim adamlarının da hoca olarak yer aldığı mühendishanelerde, yeni doğa felsefesi ve matematiksel fiziğin müfredata girmesiyle birlikte klasik doğa felsefesiyle ilgili ilk şüpheler oluşmaya ve Batı tarzı bilme ve anlama biçimi eşyayı idrake aracılık etmeye başlamıştır.
- 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması
- 1781 Aydınlanma’nın kurucu filozofu Kant, insan merkezli dünya görüşünü en olgun bir şekilde ortaya koyan ve varlık merkezli geleneksel metafizikleri eleştiriye tabi tutan Kritikder reinen Vernunft’u neşretti.
- 1789 Fransız İhtilali (1789-1799) Mutlak krallıkların yıkılabileceği fikrini pekiştirerek küre ölçeğinde milliyetçilik dalgalarını oluşturan Fransız İhtilali.
- 1789 İran’da Kaçar Hanedanlığının kuruluşu.
- Kaçar Hanedanı (1785-1925) İran’da Kaçar Devleti’ni kuran Türkmen boyu
- 1789 (1789-1807) Avrupa başkentlerinde ilk resmî Osmanlı elçiliklerinin açılışı.
- 1789 (1789-1801) Napolyon’un Mısır işgali.
- 1795 İmparatorluk Kara Mühendishanesi’nin kuruluşu.
- 1798 (1798-1818) Hisndistan’da İngiliz hegemonyasının tesisi.
- 1808-1839 II. Mahmud’un Yeniçeriliği kaldırarak orduyu modernleştirmesi ve ulemâyı tâbi hale getirmesi.
- 1839 Tanzimat fermanının ilanı ve Osmanlı’da batılılaşmacı reformlar-Kavânîn-i cedide uyarınca Osmanlı idari sisteminin yenilenmesi amacını taşıyan düzenlemeler barındıran ve 1876’ya kadar sürecek olan tanzimat dönemini başlatan ferman, Fransız ihtilalinin de etkisiyle Devlet-i Aliyye’nin düzenin muhafazası için giriştiği modernleşmeci arayışların somut halini simgeler.
- 1843-1849 İndus dışında tüm Hindistan’ı egemenliği altına almış İngilizler’in İndusû da ele geçirmesi.
- 1856 Islahat Fermanı-Osmanlı millet sisteminde vatandaşlık fikrine dayalı bir birlik tesis etmeye çalışan, Tanzimat fermanındaki modernleşmeci çabaların bir uzantısı olarak değerlendirilebilecek düzenleme.
- 1857-1858 İngiliz sömürgeciliğine karşı Hint direnişi
- 1861-1876 Duyun-ı umumiye idaresinin kuruluşu
- 1865 Genç Osmanlılar Cemiyeti’nin kuruluşu
- 1875 Hindistan’da Seyyid Ahmed Han tarafından modernist Aligarh Koleji’nin kurulması
- 1876 II. Abdulhamid’in tahta çıkışı
- 1876-1878 Kanun-i esasi ve I. Meşrutiyet
- 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı, 93 Harbi
- 1889 İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin kuruluşu
- 1908-1920 II. Meşrutiyet
- 1909 II. Abdulhamit’in tahttan indirilmesi
- 1910 Arnavut İsyanı
- 1911-1913 Balkan savaşları
- 1914-1918 I. Dünya Savaşı
- 1914 Mısır’ın İngiliz himayesine girmesi
- 1916 Sykes-Picot Antlaşması-İngiltere ve Fransa arasında yapılan ve Osmanlı topraklarının paylaşımıyla ilgili ayrıntıları öngören gizli antlaşma
- 1916-1918 Osmanlı’ya karşı, Şerif Hüseyin’in başını çektiği Arap isyanı
- 1917 Balfour Deklerasyonu-İngiliz dışişleri bakanı Arthur Balfour’un girişimiyle başlayan ve Filistin’de bir Yahudi devletinin kurulmasıyla neticelenen girişim.
- 1917-1921 Fransızların Şam’ı işgali
- 1919-1922 İstiklal Harbi
- 1922 Mısır’ın nisbi İngiliz himayesi altındaki bağımsızlığı
- 1922 Saltanatın kaldırılması
- 1923 Modern Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu
- 1924 Hilafetin kaldırılması
- 1928 Mısır’da İhvan-ı Müslimîn cemiyetinin kuruluşu
- 1928 Türkiye’de Latin harflerinin kabulü
- 1939-1945 II. Dünya Savaşı
- 1945 Arap Birliği’nin kuruluşu
- 1945 Türkiye’de çok partili hayata geçiş
- 1947 Pakistan’ın kuruluşu
- 1947 Soğuk Savaş dönemi (1947-1991)
- 1948 B.M’nin İsrailin kuruluşunu onaylaması
Kaynak: İslam Düşünce Atlası