-
- MÖ. 551 ℘Konfüçyus (MÖ:551)
- MÖ. 546 Thales (MÖ. 625-546) Anadolulu (Milet) bir filozoftur. İlk filozoflardan olduğu için felsefenin ve bilimin öncüsü olarak adlandırılır.
- MÖ. 546 Anaksimandros (MÖ. 610-546) Miletos’da yaşamış İyonlu bir filozof. Thales’in öğrencisidir.
- MÖ. 525 Anaksimenes (MÖ. 585-525) Doğa filozofu ve geleneksel olarak Batı dünyasının ilk filozofları kabul edilen Miletos’lu üç düşünürün sonuncusudur.
- Laozi, (MÖ. 601- )Taoizmin kurucusu kabul edilen önemli bir Çin filozofudur. Dao De Çing kitabının yazarıdır.
- MÖ. 495 ℘Pisagor (Pitagoras) (MÖ:570-495) (Filozof, Matematikçi)
- MÖ. 480 Ksenofanes (MÖ. 570-480) Filozof
- MÖ. 480 Zhong You, MÖ. 542-480) Zilu ve Jilu’nun ismiyle bilinen, Konfüçyüs’ün en iyi bilinen ve en sadık uygulayıcılarından biriydi.
- MÖ. 481 Yan Hui, (MÖ.521-481) Konfüçyüs’ün favori öğrencisi ve Konfüçyüsçülüğün en saygın isimlerinden biriydi. Konfüçyüs tapınaklarında Dört bilgeliğin biri olarak saygı görüyor.
- MÖ. 483 Gotama Buda, (MÖ 563-483) Hindistan’da yaşadığı tahmin edilen ruhani öğretmen ve Budizm’in kurucusu.
- MÖ. 475 Heraklites (MÖ. 635-475) Efes’te yaşamış filozof.
- MÖ. 470 Sun Tzu, Sunzı, (MÖ. 545-470) Wu Devleti’nde yaşamış ünlü Çinli komutan, filozof ve askeri bilgedir.
- MÖ. 460 ℘Hipokrat (MÖ:460)
- MÖ. 460 Parmanides (MÖ. 515-460) Doğa filozoflarından sayılmakla birlikte, Antik Yunan felsefesinde rasyonalizm geleneğinin ilk filozoflarından biridir.
- MÖ.435 Empedokles (MÖ. 495-435) Filozof
- MÖ. 425 Elealı Zenon veya Zeno, (MÖ. 495-425) Parmenides’in izleyicisi olan Antik Yunan filozofu. Elea Okulu’nun en önemli filozofları arasında yer alır.
- MÖ. 428 Anaksagoras (MÖ. 500-428) Filozof
- MÖ. 399 ℘Sokrates (MÖ:470-399) Antik felsefede önemli bir dönüşüm gerçekleştiren Yunan filozofu.
- MÖ. 391 Mozi veya asıl adıyla Mo Di, (MÖ. 470-391) Çinli filozof. Mohizm’in kurucusu olup Konfüçyüsçülüğe ve Taoizm’e sıkıca karşı çıkmıştır.
- MÖ. 370 Leukippos, MÖ. ö.370) Antik Yunan filozof. Atomculuk ile ilgili çalışma yapmış ve atomculuk teorisini geliştirmiştir.
- MÖ. 347 Platon (MÖ. 427-347) İslâm dünyasında Eflatun olarak bilinen, Antik klâsik Yunan filozofu, matematikçi ve Batı dünyasındaki ilk yüksek öğretim kurumu olan Atina Akademisi’nin kurucusudur.
- MÖ. 323 Diyojen, (MÖ. 412-323) Kinik felsefesinin öncüsü ünlü filozoftur. Sinop’ta doğmuş Korint’de ölmüştür. Sinoplu Diyojen ve Kinik Diyojen olarak da bilinmektedir.
- MÖ. 322 ℘Aristoteles (MÖ:384–322)
- MÖ. 289 Mensiyüs ya da Mıngzi, (MÖ. 371-289) İnsan doğası ve siyaset üzerine olan görüşleriyle Konfüçyusçuluğu temellendirmeye ve güçlendirmeye çalışmış olan Çinli düşünür.
- MÖ.286 Zhuangsi, (369-286) Çin’in Savaşan Beylikler Döneminde yaşamış bir filozoftur. Yazarı olduğu Taoizm felsefesindeki kitabı da kendi adıyla Zhuangzi olarak anılır.
- MÖ. 275 Öklid (MÖ. 330-275) İskenderiyeli bir matematikçidir.
- MÖ.270 Epikuros, (MÖ. 341-270) Helenistik felsefenin en önemli düşünürlerinden birisidir.
- MÖ. 235 Xun Kuang, (MÖ.310-235) yaygın olarak Xunzi lakabıyla da bilinir; Savaşan Devletler Çağı’nda yaşamış ve Yüz Düşünce Okulu’na katkıda bulunmuş Çinli Konfüçyüsçü filozof.
- MÖ. 233 Han Fei (MÖ. 280-233) Hukukçu okulun bir Çinli filozofu veya devlet adamıydı ve Han eyaletinin bir prensi idi.
- MÖ. 212 Arşimet (288-212) Antik Yunan matematikçi, fizikçi, astronom, filozof ve mühendis.
- MÖ. 194 Eratosthenes (MÖ. 276-194) Eratosthenes kelimesini kullanan ilk kişidir ve coğrafya biliminin temellerini atmıştır. Ayrıca enlem ve boylam sistemini icat etmiştir.
- MÖ. 86 Sima Qian (MÖ.135-86) Çin tarihyazımının atası
- MÖ. 15 Jül Sezar, (MÖ. 100-15) Romalı askerî ve politik lider. Aynı zamanda iyi bir hatip ve güçlü bir yazar olan Sezar, dünya tarihinin en etkili insanlarından birisi olarak kabul edilir.
- 85 Klaudyos Batlamyus, (165-85)İskenderiyeli Yunan matematikçi, coğrafyacı ve astronom.
- Galen (Câlînûs) (ö. 200) İslâm tıbbını etkileyen ünlü Grek tabip ve filozofu.
- 728 Hasan el-Basrî – Tabiin ulemâsından, Kelâm ve Tasavvuf bilimlerinin kurucu düşünürlerinden.
- 748 Vâsıl b. Atâ – Mutezile’nin kurucu ismi.
- 759 ℘İbnü’l-Mukaffa (724-759) Düşünür, Bürokrat, Edebiyatçı
- 765 ℘Ca‘fer es-Sâdık (702-765) İsnâaşeriyye’nin altıncı, İsmâiliyye’nin beşinci imamı, Ca‘ferî fıkhının kurucusu.
-
- Ca’feriyye, İsnâaşeriyye Şîası’nın fıkıh mezhebi.
- İsnâaşeriyye, On iki imam sistemini benimseyen Şiî fırkası.
- Hz. Ali (656-661)
- Hz. Hasan (Ocak-Şubat 625).
- Hz. Hüseyin (10 Ocak 626).
- Zeynelâbidîn (659-712) İsnâaşeriyye’nin dördüncü ve İsmâiliyye’nin üçüncü imamı.
- Muhammed el-Bâkır (677-733) İsnâaşeriyye’nin beşinci ve İsmâiliyye’nin dördüncü imamı.
- Ca‘fer es-Sâdık (702-765) İsnâaşeriyye’nin altıncı ve İsmâiliyye’nin beşinci imamı .
- Mûsâ el-Kâzım (745-799) İsnâaşeriyye’nin yedinci imamı.
- Ali er-Rızâ (768-819) İsnâaşeriyye’nin sekizinci imamı.
- Muhammed el-Cevâd (811-835) İsnâaşeriyye’nin dokuzuncu imamı.
- Ali el-Hâdî (829-868) on iki imamın onuncusu.
- Hasan el-Askerî (846-874) İsnâaşeriyye Şîası’nın on birinci imamı.
- Mehdî el-Muntazar (869-…), on ikinci imam.
- 767 Ebû Hanîfe – Hanefî fıkhı ve ehl-i sünnet kelâmının kurucu düşünürlerinden.
- 777 İbrahim b. Edhem – Horasan’daki tasavvuf hareketinin bilinen ilk temsilcisi.
- 791 Halil b. Ahmed – Basra dil okulunun kurucu isimlerinden, Kitâbu’l-ayn müellifi.
- 795 İmam Mâlik – Medineli muhaddis, fakih, Mâliki mezhebinin kurucusu.
- 796 Sibeveyh – Basra dil okulunun kurucu isimlerinden, el-Kitâb müellifi.
- 820 İmam Şâfiî – Fakih, usulcü, muhaddis, Şâfiî mezhebinin kurucusu.
- 845 Nazzâm – Basra Mutezilesinin önde gelen kelamcılarından, itimâd ve tafra teorisinin sahibi.
- 850 Allâf – Basra Mutezile’sinin imâmı, kelâm atomculuğunun kurucu ismi.
- 850 Harizmi – Matematikçi, astronom ve coğrafyacı, Cebir ilminin kurucusu.
- 855 Ahmed b. Hanbel – Bağdatlı muhaddis, fakih, Hanbelî mezhebinin imamı.
- 857 Hâris el-Muhâsibî – Tasavvufun bir bilim olarak kuruluşuna katkıda bulunan ilk sûfilerden.
- 873 Huneyn b. İshak – Yunanca-Arapça tercüme hareketinin en önemli isimlerinden biri. Arkadaşları ve öğrencileriyle birlikte, Antik-Helenistik birikimin İslam dünyasına aktarılmasına öncülük etmiştir.
- 873 Kindî – İlk İslam filozofu. Risaleleri ve riayet ettiği tercüme hareketiyle kendisinden sonraki Meşşâî geleneğin kuruluşuna öncülük etmiştir.
- 875 Bâyezid-i Bistâmî – Şathiyeleri ile ünlü, tasavvuf tarihinin en etkili sûfilerinden.
- 869 ℘İbn Kerrâm (806-869)
- 909 Cüneyd-i Bağdâdî – Sünni tasavvuf anlayışının en etkili temsilcisi, sûfî-âlim.
- 916 Câhiz – Arap edebiyatı nesir yazarı, Mu’tezile kelamcılarından bir âlim.
- 922 Hallâc-ı Mansûr – ‘’Ene’l-Hak’’ sözüyle tanınan ve görüşlerinden dolayı idam edilen meşhur sûfî.
- 925 Ebûbekr er-Râzî – Tabiiyyun ekolünden hekim ve filozof.
- 935 Ebu’l Hasen el-Eş’arî – Ehl-i sünnet kelamının kurucu isimlerinden, Eş’arîlik mezhebinin kurucusu.
- 944 Ebu Mansur el-Mâturîdî – Ehl-i sünnet kelâmının kurucu isimlerinden, Mâturîdîlik mezhebinin kurucusu.
- 950 Fârâbî – İslam dünyasında mantık ilminin kuruluşuna yaptığı katkılardan ötürü ‘’ikinci Öğretmen’’ olarak bilinen, filozof, siyaset bilimci ve mantıkçı.
- Kuşeyrî, Risâletü’l-Kuşeyriyye adlı eseriyle tanınan mutasavvıf, mütekellim ve müfessir. (986-1072)
- Âmirî (ö.992) Fârâbî ile İbn Sînâ arasında yetişmiş, Horasan ve Mâverâünnehir bölgesinde büyük ün yapmış olan İslâm filozofu.
- 1001 İbn Cinnî – Dil ve edebiyat âlimi. Basra ve Kûfe dil okullarını aşma çabası içerisinde, özellikle dilin kaynağı üzerine düşünceler ortaya koymuştur.
- 1013 Bâkıllânî – Eş’arî kelâmının önde gelen isimlerinden, Mâlikî fakihi.
- 1025 Kadı Abdulcebbâr – Mutezile kelâmının en önemli isimlerinden, Şâfiî fakihi. El-Muğnî müellifi.
- 1030 İbn Miskeveyh – İslam ahlak felsefesinin kurucu düşünürlerinden. Tehzîbu’l-ahlâk’ı kendisinden sonraki birçok ahlak felsefecisini derinden etkilemiştir. Ayrıca Tecâri-bu’l-ahlâk’ı kendisinden sonraki birçok ahlak felsefecisini derinden etkilemiştir. Ayrıca Tecâribu’l-umem adlı eseriyle eleştirel tarih yazıcılığının öncülerinden biri olarak değerlendirilir.
- İbn Hindû (946-1032) Filozof, hekim, şair ve devlet adamı.
- 1037 İbn Sînâ – İslam felsefe ve Tıp geleneğinin klasik dönemdeki en önemli ismi. Sonrakilerin adlandırmasıyla Büyük Üstat (eş-Şeyhu’r-reîs). Zorunlu-mümkün ve varlık-mahiyet ayrımları etrafında, tevarüs ettiği Antik-helenistik geleneği ait olduğu paradigmayla ilişki içerisinde yeniden yorumlamış, kendisinden önce klasik mesabesinde olan Eflatun, Aristotales, İskender ve Plotinus gibi isimleri unutturacak şekilde klasikleşmiştir. Felsefe, kelâm ve tasavvufun kendisinden sonraki seyri üzerinde büyük bir tesir sahibi olup, bu alanlarda yeni ekollerin kuruluşuna etki etmiştir.
- 1039 İbn Heysem – İslam düşünce tarihinin en önemli Matematik, Astronomi ve Fizik âlimlerinden. Optik biliminin gelişimine yaptığı büyük katkıların yanısıra, kendisine özgü görme teorisi ve tümevarıma dayalı bilgi anlayışıyla bilinir. Kitâbu’l-menâzır müellifi.
- 1058 Mâverdî – Siyaset ve ahlak teorisyeni, Şâfiî fakihi. İslam siyaset teorisini şekillendiren en önemli isimlerindendir. Edebu’d-dünyâ ve’d-dîn ile Ahkâmu’s-sultâniyye müellifi.
- 1061 Bîrunî – Felsefe, Matematik, Astronomi, Tıp, coğrafya ve tarih âlimi. Hem Antik-helenistik matematik-astronomi geleneğini tevarüs ederek bu alanda özgün eserler vermiştir. Hint kültürünü incelediği Tahkîku ma li’l-hind adlı eseri, eleştirel tarih yazıcılığının yanısıra İslam antropolojisinin en önemli metinlerinden birini teşkil ederken, Tahdîd adlı eseri onu dönemin en önemli coğrafyacılarından biri haline getirir.
- 1072 Kuşeyrî – Risâletü’l-Kuşeyriyye adlı eseriyle tanınan mutasavvıf, mütekellim ve müfessir.
- 1072 Hucvirî – tasavvufun bilim olarak kuruluşuna Keşfu’l-mahcûb adlı eseriyle katkıda bulunan, Hint alt kıtasından meşhur sûfî.
- 1077 ℘Yûsuf Has Hâcib (1017-1077)
- 1078 Abdulkahir Cürcânî – Arap dil bilgini ve edebiyat nazariyatçısı, Kur’ân’ın i’câzı ile ilgili nazım teorisinin sahibi, Esrâru’l-belâga ve Delâlu’l-i’câz müellifi.
- 1085 Cüveynî – Eş’arî kelâmının klasik dönemdeki en önemli isimlerden, Gazâlî’nin hocası. Eş’arî kelâmını yöntem ve içerik bakımından yenileme çabaları, bu okulun kendisinden sonraki gelişimine büyük bir etkide bulunmuştur.
- 1087 Zerkâlî – Endülüslü astronom. Astronomik tablolar ve aletler hususunda çığır açıcı çalışmalar geliştirmiştir.
- 1089 Herevî – Tasavvuf haller ve makamlar üzerine yazdığı eserleriyle tanınan mutasavvıf, âlim, şair. Menâzilu’s-sâirîn müellifi. Kendisinden sonra bu eser, haller ve makamlarla ilgili sûfî literatürün merkezî metni haline gelmiştir.
- 1105 Kâşgarlı Mahmud
- 1107 ℘Ebü’l-Vefâ el-Bağdâdî (1026-1107) Anadolu’daki bazı sosyal-dinî hareketlerde önemli rol oynayan Vefâiyye tarikatının kurucusu.
- 1109 – Levkerî Behmenyâr’ın öğrencisi ve İbn Sînacılığın Merv’deki kurucu ismi.
- 1111 Gazâli – İmâm, Yenilenme döneminin kurucu düşünürü. Temelde İbn Sinâcı meydan okumalar etrafında Eş’arî kelamında hem muhteva hem yöntem bakımından gerçekleştirdiği dönüşümler ve İbn Sinâcı felsefeye yönelttiği eleştiriler, kendisinden sonraki kelam ve felsefe geleneklerinin seyrini güçlü bir biçimde etkilemiştir.
- 1114 Ebü’l Muîn en-Nesefî – Tabsıratü’l-edille müellifi. Matürîdî mütekellim, Hanefî fakih ve müfessir.
- 1131 Ömer Hayyam – İbn Sînacı felsefenin temsilcilerinden. Matematikçi, Astronom ve şair.
- 1133 Yusuf Hemedani – Horasanlı sûfî-müellif.
- 1139 İbn Bâcce
- 1141 Şemsuddin Harakî – et Tabsıra fî ilmi’l hey’e müellifi. Güçlü Gazâlî etkileri taşıyan Harakî, matematik bilimleri tedris metni haline gelecek şekilde telif etmiştir.
- 1142 Aynülkudat Hemedânî
- 1144 Zemahşeri – Keşşaf müellifi,müfessir.
- 1152 Ebü’l Berekât el-Bağdâdî – Meşşâilik eleştirileriyle bilinen filozof ve tabip. El Mu’teber müellifi.
- 1153 Şehristani – Felsefe ve dinler tarihçisi. El-Milel ve Musâra’a müellifi.
- 1166 Abdulkadir Geylani – Kâdirî tarikatının pîri.
- 1166 Ahmed Yesevi – Pîr-i Türkistân, Yeseviyye tarikatının piri.
- 1169 Ömer Sâvi-İbn Sînâcı filozof ve mantık bilgini.
- 1179 Siraceddin Ûşî-Mâtüridî kelamcısı, Hanefî fakih. El-Emâlî müellifi.
- 1182 Ahmed er Rıfâî – Rıfâiyye tarikatının piri.
- 1185 İbn Tufeyl
- 1191 ℘Sühreverdî, Maktûl (1154-1191)
- 1191 Şihabuddin Sühreverdi – Yenilenme Dönemi’nin temel düşünce okullarından biri olan İşrâkîliğin kurucusu, filozof. Sühreverdî’nin İbn Sînâ eleştirisi temelinde gelişen ve nazar ile müşahede yöntemlerini birleştirmeyi amaçlayan monist felsefesi, kendisinden sonra birçok takipçi bularak hususî bir okul haline gelmiştir.
- 1191 Cabir b. Eflah (XII. yy.) – Endülüslü matematik ve astronomi bilgini. Batı İslam coğrafyasında Batlamyus’un el-Macestî’sine yazılmışilk eleştirinin müellifi.
- 1198 İbn Rüşd
- 1200 Zhu Xi, (1130-1200) Çin’in Neokonfüçyüsçülük alanındaki en önemli filozof isimlerinden biri.
- 1204 İbn Meymun – Delâletü’l hâirîn müellifi
- 1209 Fahreddin Râzî – Yenilenme Dönemi’nin imâmı. Yeni Eş’arîlik okulunun kurucu ismi. Yenilenme döneminin temel karakterini teşkil eden tahkik yöntemini asıl anlamıyla formüle eden Râzî inşa ettiği eleştirel gelenekle nazarî geleneklerin tamamında dönüştürücü bir etki yaratmıştır.
- 1213 Şerafeddin Mesûdî
- 1217 el-Bitrûcî – Eşmerkezli kürelere dayalı bir kozmolojik model öneren Endülüslü astronomi bilgini.
- 1221 Mahmud Çağminî – Astronomi bilgini. Doğu İslam dünyasına astronomi eğitiminin temel metni olan el-Mulahhas’ın müellifi
- 1226 Necmeddin Kübrâ – Küreviyye tarikatı piri.
- 1229 Sekkâkî – Mu’tezilî Arap dilbilimi ve belagat alimi. Miftâh müellifi.
- 1229 Feriduddîn Attâr – Sûfî, şâir. Mantıku’t-tayr müellifi
- 1233 Seyfuddîn Âmidî-Yeni – Eş’arî mütekellim. Ebkâru’l-efkâr müellifi.
- 1233 Ebü’l-İzz el-Cezerî – Mekanik ve robotik bilgini.
- 1234 İbn Fârız – Sûfi, şair.
- 1234 Ebu Hafs es-Sühreverdî – Sühreverdiyye tarikatı piri.
- 1240 ℘Baba İshak (1240 yılında Anadolu Selçuklu Devleti’ne karşı hazırlanan ve “Babaî isyanı” diye bilinen büyük Türkmen ayaklanmasında Baba İlyas adına harekâtı yöneten Türkmen şeyhi.)
- 1240 ℘Baba İlyâs (Ö. 1240) 1240 yılında Anadolu Selçuklu Devleti’ne karşı giriştiği büyük siyasî-içtimaî ayaklanma hareketine adını veren ve Anadolu’da ilk gayri Sünnî cereyanların temelini atan Türkmen şeyhi.
- 1240 İbn Arabî-eş-Şeyhu’l-ekber. Vahdet-i vücûd teorisinin sahibi, Ekberî geleneğin kurucusu, Fusûsu’l-hikem ve el-Fütûhât müellifi. İbn Arabî tasavvuf geleneğinii İbn Sîna felsefesi ve Eş’arî gelenekle ilişki içerisinde metafizikleştirmiş ve varlığın birliğine dayalı güçlü ve monist bir teo-ontoloji inşa etmiştir. Onun bu teorisi Yenilenme Dönemi boyunca güçlü etkilere sahip olmuş, şarihleri üzerinden İslam dünyasındaki metafizik gelenekleri dönüştürücü bir hüviyet kazanmıştır.
- 1242 Kemaleddin b. Yunus – 13. Yy. İbn Sînâcı geleneğin kuruluşunda önemli bir rolü olan Musullu filozof, matematik ve astronomi bilgini.
- 1249 İbn Hâcib – Din bilgini ve Mâlikî fakihi. El-Kâfiye müellifi.
- 1258 Ebü’l-Hasan eş-Şâzilî – Şazelî tarikatının piri.
- 1265 Esîruddîn el-Ebherî -İ bn Sînacı filozof, astronom ve matematikçi. Hidâyetü’l-hikme müellifi.
- 1270 İbn Seb’în – Endülüslü sûfî-şair. Buddü’l-ârif müellifi.
- 1271 ℘Hacı Bektâş-ı Velî (Ö.1271) Bektaşîlik tarikatının kurucusu olarak kabul edilen Türkmen şeyhi.
- 1273 Mevlânâ Celâleddîn Rûmî-Mevleviyye tarikatının piri ve Mesnevî müellifi.
- 1273 Nasîruddîn Tûsî-İbn Sînacı filozof, matematikçi ve astronom. Merâga rasathanesinin kurucusu. Felsefenin çeşitli alanlarında yazdığı eserlerle İbn Sînâcılığın yaygınlaşmasını sağlamış, Tecrîdu’l-i’tikad’yla felsefî kelam geleneğine oluşturucu bir katkı yapmıştır.
- ℘Pachymeres, Georgios (1242-..) Osmanlılar hakkında bilgi veren ilk Bizans tarihçisi.
- 1274 İbn Mâlik-Nahiv, sözlük ve kıraat alimi. El-Elfiyye müellifi.
- 1274 Sadruddîn Konevî-eş-Şeyhu’l-kebîr. İbn Arabî’den sonra Ekberî geleneğin ikinci önemli ismi. Vahdet-i vücûd öğretisinin sistemleştirilmesini sağlamış, tasavvufu nazarî bir disiplin ve müdevven bir ilim haline getirmiştir.
- 1274 Thomas (1225-1274) Aquinolu Thomas, yılları arasında yaşayan, bilgi felsefesi, metafizik, siyaset ve ruhun ölümsüzlüğü konularındaki yorumlarıyla skolastik düşünceye önemli katkılar sağlamış Dominik keşiş ve filozof.
- 1276 Ali b. Ömer el-Kâtibî-İbn Sîn^cı filozof ve mantıkçı. Eş-Şemsiyye ve Hikmetü’l-ayn müellifi.
- 1277℘Necmeddîn el-Kâtibî (1204-1277) İbn Sînâcı filozof ve mantıkçı.
- ℘Dede Garkın (13.yy)
- 1283 Sirâceddîn Urmevî-Mantık ve kelam bilgini, Şâfiî fakih. Metâliu’l-envâr müellifi.
- 1284 İbn Kemmûne-İşrâki filozof.
- 1288 İbnu’n Nefîs-Küçük kan dolaşımını keşfeden hekim, düşünür.
- 1290 Hatip Kazvinî-Arap belâgat teorisyeni, Tekhîsu’l-Miftâh müellifi.
- 1291 Afifuddin Tilimsânî-Fusûs şarihi, Ekberî düşünür.
- 1292 Kadı Beyzâvî-Eş’arî kelamcısı ve müfessir. Envâru’t-tenzîl Tavâli yazarı.
- 1292 Sa’dî Şirâzî-Bostan ve Gülistân müellifi.
- 1294 Safiyyûddîn Urmevî-Musiki nazariyatcısı, Kitâbu’l-edvâr ve Şerefiyye müellifi.
- 1297 Şehrezûrî-İşrâkî filozof.
- 1298 Yakût el Musta’simî-Hatta, kibletu’l-küttâb.
- 1302 Şemsuddîn Semerkandî-Matematik, astronomi, mantık ve kelam bilgini. es-Sahâif müellifi.
- 1302 Ekmeluddîn Nahcuvânî-Hekim ve filozof, İşârât şarihi.
- 1309 İbn Ataullâh el-İskenderî-Sufi, el-Hikemu’l-atâiyye müellifi.
- 1311 Kutbüddîn Şirâzî-İşrâki filozof, astronom ve matematik bilgini.
- 1319 Kemaleddîn Fârisî- Optik ve matematik bilgini.
- 1320 Yunus Emre- Anadoluda yaşamış ve sûfi, şair. Şiirleriyle Anadolu ve balkanlarda tasavvuf kültürünün her seviyede yerleşerek yaygınlaşmasını sağlamış, vahdet-i vucûd öğretisini yalın bir Türkçeyle ifadelendirerek Anadolu irfanının kurucu unsurlarından biri haline getirmiştir.
- 1325 Allâme Hillî-Şii mütekellim ve fakih.
- 1326 Mirek el-Buhârî-İbn Sinacı filozof ve mantıkçı. Hidayetü’l-hikme ve Hikmetü’l-ayn şarihi.
- 1328 İbn Teymiyye-Selefî âlim, müctehid.
- 1330 Abdürrezzak Kâşânî
- 1332 ℘Âşık Paşa (1272-1332) Garib-nâme adlı eseriyle tanınan şair ve mutasavvıf
- 1337 Hacı Bektaş Velî-Bektaşiyye tarikatı piri.
- 1345 Şemseddîn İsfehânî-Yeni-Eşarî mütekellim ve Şâfiî fakihi. Tesdîdu’l-kavîd ve Metâliul-enzâr müellifi.
- 1349 Ebû Abdullah el-Halvetî-Halvetiyye tarikatı piri.
- 1350 Davud el-Kayserî-Ekberî gelenek mensubu sûfi, Fusûs şarihi. İlk Osmanlı başmüderrisi.
- 1350 ℘Geyikli Baba (1275-1350) Rum abdalları zümresine ve Vefâiyye tarikatına mensup bir Türkmen şeyhi.
- İbn Kayyim el-Cevzî-Hanbelî alimi, sûfi. Zâdu’l-me’âd ve Medârcu’s-sâlikîn müellifi.
- 1365 Kutbuddîn Râzî-İbn Sînacı filozof, mantıkçı. Lev^miu’l-esrâr, Muhâkemât ve Tahrîru’l-kavâid müellifi.
- 1368 İbn Battûta-Müslüman dünyanın en büyük seyyahı.
- 1375 İbn Şâtır-Gezegenler teorisi ile bilinen ve Batlamyusçu modeli revize ederek Kopernikçi modeli önceleyen Astronom.
- 1384 Ekmeleddîn Babertî-Hanefî fakihi, kelmacı.
- 1388 Bahâeddîn Nakşibend-Nakşibendiyye tarikatı piri.
- 1388 Cemâleddîn Aksarayî-Tefsir, lügat ve tıp bilgini.
- 1388 Şâtıbî-Endülüslü Mâlikî fakihi, el-Muvâfakât müellifi.
- 1390 Mesud Teftâzânî-Yeni-Eş’arî mütekellim ve belâgat alimi. Şerhu’l-makâsıd ve Mutavvel müellifi.
- 1390 Hâfız-ı Şirâzî-Gazelleriyle ünlü Fars şairi.
- 1405 Kemâleddîn Demîrî-Tabiat bilimci. Hayâtu’l-hayevân müellifi.
- 1406 İbn Haldun-Siyaset, toplum ve tarih düşünürü. Mukaddime müellifi.
- 1413 Seyyid Şerif Cürcânî – Yeni-Eş’arî mütekellim, usul ve belâgat alimi. Şerhu’l-Mev’akıf müellifi.
- 1413 ℘Ahmedî (1335-1413) İlk İskendernâme yazarı ve divan şâiri
- 1413 ℘Yahşi Fakih (ö. 1413’ten sonra) Bilinen ilk Osmanlı tarihi yazarı.
- 1413 Hacı Paşa-15. yy’da Anadolu’da bulunan en büyük Türk hekimi.
- 1420 Şeyh Bedreddîn – Fakih ve mutasavvıf. Osmanlı fetret dönemi siyasi isyan hareketlerinden birinin öncüsü.
- 1429 Cemşîd el-Kâşî – Semerkant Okulu mensubu matematikçi-astronom.
- 1429 Hacı Bayram Velî – Bayramiyye tarikatı piri. Öğrencileri aracılığıyla Anadolu’da tasavvuf kültürünün yerleşerek yaygınlaşmasına katkıda bulunmuş en önemli isimlerden.
- 1431 Mollâ Fenârî – Fakih, sufi ve kelamcı. Nazarî tasavvufun Osmanlı’daki en önemli temsilcilerinden, Misbâhu’l-üns ve Fusû’l-bedâi müellifi.
- 1435 Abdülkadir Merâgî – Musiki nazariyatçısı. Herat musiki okulunun temsilcilerinden, Câmiu’l-elhân ve Makâsıdu’l-elhân müellifi.
- 1444 Kadızâde-i Rûmî – Semerkant Okulu mensubu matematikçi-astronom. Şerhu’l-mulahhas fi’l-hey’e müellifi.
- 1449 Uluğ Bey – Semerkant Matematik Astronomi Okulu’nun kurucusu.
- 1458 Hızır Bey-Matüridi kelamcısı. El-Kaside-tü’n-nûniyye müellifi.
- 1469 Eşrefoğlu Rûmi-Eşrefiyye tarikatı piri, Müzekki’n-nüfûs mellifi.
- 1470 Molla Hayâlî-Fatih devri âlimlerinden, Yeni-Eş’arî mütekellimi.
- 1470 ℘Yazıcıoğlu Ali (1380-1470) Târîh-i Âl-i Selçûk adlı eseriyle tanınan Osmanlı müellifi.
- 1474 Muhyiddîn Kâfiyeci-Tefsir, dil ve tarih âlimi.
- 1474 Ali Kuşçu-Semerkant Okulu’na mensup matematik-astronomi, kelam ve dil âlimi. El-Muhammediye fî’l hisâb, el-Fethiyye fi’l hey’e, eş-Şerhu’l-cedîd ve Unkûd müellifi.
- 1480 Molla Hüsrev – Osmanlı dönemi fıkıh, kelam ve dil âlimi, Mirkât müellifi.
- ℘BAYATÎ Hasan b. Mahmûd, Câm-ı Cem-âyîn adlı eserle tanınan XV. yüzyıl Osmanlı tarihçisi.
- 1481 Mehmed Şah Fenâri
- 1481 ℘Karamânî Mehmed Paşa (…-1481) Osmanlı vezîriâzamı ve tarihçisi.
- 1482 Alâeddin Tûsî – Kelma ve dil âlimi, Kitâbu’z-zühr müellifi.
- 1486 Fethullah Şirvâni-Semerkant Okulu’nu Anadoluya taşıyarak yetiştirdiği öğrencilerle matematik-astronomi-coğrafya bilimlerinin tedrisine önemli katkılarda bulunan matematikçi-astronom ve kelamcı.
- ℘Tursun Bey (Dursun Bey) (1426-..) Târîh-i Ebü’l-Feth adlı eseriyle tanınan Osmanlı tarihçisi.
- 1486 Sinan Paşa – Matematik-astronomi bilgini, Tazarrunâme müellifi.
- 1491 Molla Câmi – Sûfi, şair ve dilci. ed-dürretü’l-fâhire, Nakdü’n-nusûs, Nefehâtü’l-üns gibi nazarî tasavvuf metinlerinin yanısıra ve medrese müfredatının en önemli dil eserlerinden biri olan el-Fevâid’u’z Ziyâiyye müellifi.
- 1495 Molla Lütfi – Kelam, usul ve dil bilgini.
- 1496 Hatipzâde – Kelam ve usul bilgini.
- 1496 Sadreddîn Deştekî-Şiraz’da İbn Sînâcılığın yeniden canlanmasına katkıda bulunan İbn Sînâcı filozof.
- 1502 Celâleddîn Devvânî
- 1502 ℘Âşıkpaşazâde (1400-1502) Bilinen ilk Osmanlı tarihlerinden olan Âşık Paşazâde Tarihi’nin yazarı
- 1502 ℘Oruç Beğ (…- 1503 den sonra) Osmanlı Tarihçisi
- ℘Firdevsî, Uzun (1453-…) II. Bayezid adına yazdığı Süleymannâme adlı eseriyle tanınan Osmanlı müellifi.
- 1516 Müeyyedzâde-Yeni-Eş’arî mütekellim ve usulcü.
- 1516 ℘Balım Sultan (1473-1516) XVI. yüzyılda Bektaşîliği yeni baştan düzenleyip bilinen hüviyetine kavuşturan mutasavvıf.
- 1520 ℘Neşrî (….-1520) Osmanlı tarihçisi.
- 1520 ℘İdrîs-i Bitlisî (ö.1520) Heşt Bihişt adlı eseriyle tanınan müellif, şair, tarihçi, hattat ve siyaset adamı.
- 1524 ℘Sûzî Çelebi (ö. 931/1524) Gazavatnâme’siyle tanınan Osmanlı şairi.
- 1525 Mirim Çelebi-Osmanlı matematik ve astronomi alimi.
- 1528 Abdülali Bircendî-Matematikçi, astronom ve fakih. Semerkant Okulu’nun son temsilcilerinden.
- 1530 ℘Hadîdî (ö. 937/1530-31’den sonra) Osmanlı tarihçisi, şair.
- 1534 İbn Kemal Paşa-Yeni-Eş’arî mütekellim, mantıkçı ve tarihçi. Genç Yenilenme Dönemi’nin en önemli düşünürleri arasındadır. İstanbul’da yazdığı eserlerle Yenilenme Dönemi birikimini, farklı yöntemlerin imkânlarını kullanarak yeniden ele alacak metinler telif etmiş ve Osmanlı düşüncesinin kendisinden sonraki yönünü tayin edecek bir etki bırakmıştır.
- 1538 Isamüddîn İsferâyinî-Dil, mantık ve kelam alimi.
- 1542 Gıyâseddin Deştekî-İbn Sinâcı filozof. Şiraz’daki felsefî tartışmaların önde gelen isimlerinden.
- 1543 ℘Nikolas Kopernik (1473–1543)
- 1550 ℘Muhyiddin Mehmed Şah (…-1550) Osmanlı âlimi ve tarihçisi.
- 1555 Pîrî Reis-Osmanlı denizcisi ve haritacı. Kitâb-ı bahriye müellifi.
- 1556 Fuzulî-Klasik Türk edebiyatının en önemli isimlerinden, şair ve kelamcı.
- 1556 Şemseddîn Karahisâri-Şemu’l-hat, Yâkût-i Rûm şeklinde tanınan Osmanlı hattatı.
- 1559 Taşköprülüzâde-Yeni-Eş’arî mütekellim, mantıkçı, bilimler tarihçisi. İbn Kemal’den sonra Geç Yenilenme Dönemi ve Osmanlı düşüncesinin en önemli isimleri arasındadır. İbn Sînâcı, Yeni-Eş’arî ve Ekberî geleneğin yöntemlerini sınırlarına götürecek ve yer yer birlikte kullanacak şekilde ele almış, bu üslupla telif ettiği eserlerle Geç Yenilenme Dönemi’ne nihai şeklini kazandırmıştır.
- 1563 Seydi Ali Reis-Denizcilik, astronomi ve coğrafyaya dair eserleriyle ünlü Osmanlı denizcisi.
- 1563 Garsuddin Halebî
- 1564 Matrakçı Nasuh-Matematikçi, hat ve minyatür sanatçısı, tarihçi.
- 1565 İmam Rabbânî-Vahdet-i vücud eleştirileriyle tanınan, Hindistanlı Nakşî sûfi. Metûbât müellifi.
- 1571 ℘Mehmed Çelebi, Ramazanzâde (ö. 979/1571) Osmanlı devlet adamı ve tarihçisi.
- 1572 ℘Kınalızâde (1510-1572) Osmanlı âlimi, devlet adamı ve şair.
- 1572 ℘Muslihiddin Lârî (1510-1572) Hâşiye ve risâleleriyle tanınan âlim.
- 1574 ℘Ebüssuûd (1490-1574) Osmanlı Şeyhülislamı, Meşhur Hanefi fakihi
- 1578 ℘Mehmed Zaîm (1532-1578’den sonra) Osmanlı tarihçisi.
- 1583 ℘Feridun Ahmed Bey (ö. 991/1583) Münşeâtü’s-selâtîn adlı eseriyle tanınan Osmanlı devlet adamı.
- 1585 Takiyüddin bin Maruf-i,(1526-1585) Osmanlı Türkü hezârfen. gökbilimci, mühendis, matematikçi ve mekanik bilimci. Osmanlı’nın en önemli astronomlarından
- 1590 ℘Cenâbî Mustafa Efendi (ö. 999/1590) el-‘Aylemü’z-zâḫir adlı eseriyle meşhur olan Osmanlı tarihçisi.
- 1599 ℘Hoca Sâdeddîn Efendi (1536-1599) Osmanlı şeyhülislâmı ve tarihçisi.
- 1600 Gelibolulu Mustafa Âli – Tarihçi ve şair, Osmanlı idare sistemiyle ilgili eleştiri ve teklifleri dönemim ruhunu yansıtır.
- ℘Gelibolulu Mustafa Âlî (1541-1600) Tarihçi, şair, çok yönlü ve zengin sayıda eser vermiş Osmanlı müellifi.
- 1603 William Gilbert; (1544-1603) İngiliz doktor, fizikçi ve doğa filozofu.
- 1608 Muhyî-i Gülşenî Ahlâk-ı Kirâm müellifi, Halvetî-Gülşenî şeyhi.
- 1616 İmad Haseni – Fârisi nesta’lik hattatı ve şair
- 1616 Hasan Kâfi Akhisarî – Usûlu’l hikem fî nizâmi’l-âlem müellifi. Osmanlı nizâm-ı âleminde tespit ettiği sorunları muhasebe ederek teklifler getiren eseri, mevcudun kadîme nispetle tadil edilmesi gerektiği yönündeki tekliflerin önemli bir örneğidir.
- 1621 ℘Taşköprizâde Kemâleddin Efendi (1553-1621) Osmanlı âlimi.
- 1624 İmam-ı Rabbânî – Nakşibendiyye tarikatının Müceddi-diyye kolunun kurucusu. Vahdet-i vücûd eleştirileri üzerinden geliştirdiği vahdet-i şühûd öğretisiyle bilinir.
- 1626 Francis Bacon, (1561-1626) İngiliz filozof, bilim insanı, avukat, hukukçu, devlet adamı ve yazar.
- 1627 Mehmed Emin Şirvânî – Osmanlı felsefe geleneğinin önemli isimlerinden, el-Fevâidu’l Hâkâniyye ve Şerhu ciheti’l vahde müellifi.
- 1628 Aziz Mahmud Hüdâî – Celvetî tarikatının kurucusu.
- 1631 İsmail Ankaravî – Mesnevî şarihi.
- 1631 Mir Damad – Isfahan Okulu kurucularından, Molla Sadrâ’nın hocası.
- 1631 Azmîzâde Hâletî – Rubaileriyle bilinen ve Hayyâm-ı Rûm olarak adlandırılan divan şairi.
- 1635 Nef’î – Hiciv ve kasideleriyle ünlü divan şairi.
- 1640 Molla Sadrâ – İranlı filozof, Hikmet-i mütealiye okulunun kurucusu ve asaletü’l-vücûd öğretisinin sahibi.
- 1642 ℘Galileo Galilei (15 Şubat 1564-8 Ocak 1642), İtalyan astronom, fizikçi, mühendis, filozof ve matematikçi.
- 1644 Abdullah Bosnevî – Fusûs şarihi sufî
- 1650 René Descartes, (1596-1650)Fransız filozof, matematikçi ve yazar.
- 1657 Abdulhakîm Siyâlkûtî – Klasik kelam ve felsefe metinlerine yazdığı yetkin şerh ve haşiyelerle bilinen Hindistanlı muhakkik alim.
- 1657 ℘Kâtip Çelebi (1609-1657)
- 1659 Dârâ Şükûh – Babürlü şehzadesi, sûfi ve şair.
- 1661 Lâhicî – İşrâkî geleneğe mensup İranlı filozof, kelmacı ve şair.
- 1666 Nâilî – Sebk-i Hindî akımına mensup divan şairi.
- 1670 İbn Sellûm – Paracelsus tercümeleriyle birlikte Osmanlı dünyasında ortaya çıkan tıbb-ı cedîd veya tıbb-ı kimya akımının öncülerinden
- 1674 Neşâtî – Herat ve Babür Saraylarındaki şairlerin etkisiyle oluşan, mananın ve tahayyülün söze hakim Sebk-i Hindî üslubunun en önemli temsilcileri arasında yer alan divan şairi.
- 1675 Ali Ufkî Bey – Leh asıllı bestekâr ve musikişinas, Kitab-ı Mukaddes’in ilk Türkçe mütercimi.
- 1675 Tezkireci Köse İbrahim Efendi – Avrupa’da ortaya çıkan yeni astronomik modellerin Osmanlı dünyasına aktarılmasında öncü bir rol üstlenmiştir. Latinceden yaptığı tercümelerde Osmanlı bilim çevrelerini Kopernik astronomisi ve modern astronomi kavramlarıyla tanıştırmıştır.
- 1677 Baruch Spinoza, (1632-1677) 17. yüzyıl felsefesinin en önde gelen rasyonalistlerinden biri olarak kabul edilmektedir
- 1679 Feyz-i Kâşânî – Molla Sadra’nın talebelerinden, İşrâkî meşrep Şiî alimi.
- 1679 Thomas Hobbes, (1588-1679) İngiliz felsefecisidir.
- 1684 Evliya Çelebi – Seyahatname’siyle meşhur büyük Türk seyyahı.
- 1686 Otto von Guericke, (1602-1686) Alman bilim insanı, mucit ve politikacı. Vakum fiziğinin kurucusudur.
- 1690 İbrahim Kûrânî – Şâfiî fakihi muhaddis ve sufi. Çağdaşları tarafından yüzyılın müceddidi olarak görülen Kûrânî, eserlerinin Malayca çevirileriyle Endonozya bölgesinde İslamın yayılışında etkili olmuştur.
- 1691 Osman Fazlı Atpazarı
- 1691 Ebûbekir b. Behrâm ed-Dımeşkî – Osmanlı coğrafyacısı. Batı kaynaklı coğrafya ve ‘’yeni dünya’’ bilgisinin Osmanlı’ya aktarılma sürecinin önemli isimlerinden.
- 1694 Niyâz-i Mısrî – Halvetiyye tarikatının Mısriyye kolunun kurucusu, sufi şair.
- 1698 Hâfız Osman – Hattat, şeyh-i sânî.
- 1702 Müneccimbaşı Ahmed Dede – Astronomi, tarih ve mantık bilgini.
- 1712 Itrî – Büyük Türk bestekârı, hattat ve şair.
- 1712 Nâbî – Hekemî üslubunun en önemli temsilcisi olan divan şairi.
- 1716 Gottfried Wilhelm Leibniz, (1646-1716) Alman matematikçi, filozof, hukukçu ve dönemin idarecilerine danışmanlık yapmış bir münevver.
- 1725 İsmail Hakkı Bursevî – rûhu’l-beyân tefsiri ile tanınan Osmanlı müellifi, sûfî ve şair.
- 1727 Isaac Newton, (1643-1727) İngiliz fizikçi, matematikçi, astronom, mucit, filozof, ilahiyatçı.
- 1730 Nedîm Lale devrinin ruhunu yansıtan divân şairlerinden.
- 1731 Yanyalı Esad Efendi – Mütercim ve filozof, Lale devrinde kurulan tercüme bürosunun editörü. Aristotalesçi felsefeyi yeniden değerlendirmek üzere, Fizik ve Organon kitaplarının yanısıra Porphyry’nin Eissagoge’sini de Yunancadan Türkçeye tercüme etmiştir.
- 1731 Abdulgâni en-Nablûsî – Vahdet-i vücud savunucusu sûfî, fakih ve şair.
- 1732 Saçaklızâde Mehmed Efendi – Tertîbu’l ulûm müellifi, kelam, mantık ve fıkıh âlimi sûfi.
- 1732 Levnî Osmanlı minyatür sanatının son büyük temsilcilerinden.
- 1735 Mestçizâde – Mutezilî, Eşarî ve Matüridî gelenekleri muhakeme ettiği metinlerle tanınan Osmanlı müellifi.
- 1736 Mehmed Emin el-Üsküdârî – Mantık ve kelam alimi. Tehafüt geleneğine yaptığı katkılarla tanınır.
- 1739 Mehmed Darendevî – Filozof, mantıkçı, astronom ve müfessir.
- 1745 Tehânevî – Ansiklopedist, Keşşâfu ıstılâhâtü’l-fünun ve’l-ulûm müellifi.
- 1745 İbrahim Müteferrika – Osmanlı’da ki ilk türk matbaasının kurucusu.
- 1749 Pîrîzâde Mehmed Sâhib Efendi – Şeyhulislam, İbn Haldun’un M
- ukaddime’sinin Türkçe telif-tercümesini neşreden tarihçi.
- 1753 George Berkeley, (1685-1713) dünyada yalnızca ruhların ve bu ruhların idelerinin varolduğunu, buna karşılık maddenin varolmadığını öne süren İngiliz düşünür.
- 1755 Montesquieu, (1689-1755) Fransız politik düşünürdür. Kuvvetler ayrımı esasını ortaya atmıştır. 20 yıl üzerinde çalıştığı De l’esprit des lois adlı kitabında yasama, yürütme ve yargı’yı birbirlerinden ayırmanın önemini vurgulamıştı
- 1756 Dâvûd-ı Karsî
- 1760 Mehmed Akkirmânî – Filozof ve mantıkçı, Hidayetü’l-hikme mütercimi.
- 1762 Hâdimî – Osmanlı alimi, fakih ve sufî
- 1762 Şah Veliyullah Dihlevi
- 1763 Koca Râgıp Paşa – Osmanlı sadrazamı, ıslahatçı, tarihçi ve şair.
- 1769 Mustafa Sıdkî – Osmanlı matematik ve astronomi alimi.
- 1776 David Hume, (1711-1776) İskoç filozof, ekonomist ve tarihçi.
- 1778 Jean-Jacques Rousseau, (1712-1778) Cenevreli filozof ve yazar. Siyasi fikirleri, Fransız Devrimini etkilemiştir.
- 1778 Voltaire (1694-1778) Fransız yazar ve filozof. Fransız Devrimi ve Aydınlanma hareketine büyük katkısı olmuştur.
- 1780 Erzurumlu İbrahim Hakkı – Marifetnâme müellifi.
- 1789 Yesârî Mehmed Es’ad – Türk nesta’lik hattatı.
- Koçi Bey IV. Murad ve Sultan İbrâhim’e devlet idaresinde yol göstermek üzere kaleme aldığı risâlelerle ün salmış Osmanlı müellif ve mütefekkiri.
- 1790 Halifezâde Çınârî – Astronom, matematikçi, muvakkit ve mütercim. Batı dünyasındaki astronomi ve matematik çalışmalarını Türkçeye aktarmıştır.
- 1790 Adam Smith, (1723-1790) İskoç filozof. Ahlak felsefesi profesörü olması nedeniyle ekonomik açıklamalarında bu felsefe dalının etkileri yoğun görülür.
- 1791 Gelenbevî İsmail Efendi – Filozof, matematik ve mantık bilgini. El-Burhân müellifi.
- 1799 Şeyh Gâlib – Klasik türk şiirinin son büyük temsilcilerinden, Hüsn ü aşk müellifi.
- 1804 Immanuel Kant (1724-1804) Alman filozof. Alman felsefesinin kurucu isimlerinden biri
- 1815 Ahmed et-Ticânî – Ticâniyye tarikatı piri.
- 1823 David Ricardo, (1772-1823) İngiliz politik iktisatçı. Klasik iktisatçıların en etkili ve önemli isimlerinden birisidir.
- 1827 Halid el-Bağdadi
- 1831 Georg Wilhelm Friedrich Hegel, (1770-1831) Alman filozof.
- 1836 Hoca İshak Efendi-Mühendishane-i berrî-i hümâyun’un baş hocası, modern bilimlerin Osmanlı tedrisatına girişinde öncü rol oynamış isimlerden.
- 1845 Akif Paşa-Türk devlet adamı, şair ve münşi. Adem kasidesi şairi.
- 1848 Kuşadalı İbrahim Halvetî
- 1857 Auguste Comte, (1798-1857) Fransız sosyolog, matematikçi ve filozof.
- 1871 Şinasi-Tanzimat dönemi düşünürlerinden, ilk özel gazeteyi neşreden gazeteci.
- 1873 Rifâa et-tahtâvî-Mısırlı mütercim, seyahatname yazarı ve dil bilgini. Mısır’da Batılılaşmacı adımların atılmasını teşvik eden ilk aydınlardan.
- 1873 John Stuart Mill, (1806-1873) İngiliz filozof
- 1878 Sebzevârî-Hikmet-mütealiye okuluna mensup İranlı filozof
- 1880 Ziya Paşa-Tanzimat devri devlet ve fikir adamı, gazeteci ve şair
- 1883 Karl Marx, (1818-1883) 19. yüzyılda yaşamış Yahudi asıllı Alman filozof, politik ekonomist.
- 1888 Namık Kemal-Tanzimat devrini aydını, vatan ve hürriyet şairi.
- 1890 Tunuslu Hayreddin Paşa-Islahatçı görüşleriyle tanınan Osmanlı sadrazamı ve mütefekkir.
- 1890 Abdünnafi İffet Efendi-Klasik mantık ve dil eserlerinden Türkçeye yaptığı tercümelerle bilinen dil, mantık ve hadis alimi.
- 1895 Giritli Sırrı Paşa-Eş’arî kelamcısı ve Şerhu’l-akâid mütercim-şarihi
- 1895 Ahmet Cevdet Paşa-Tazimat devri devlet adamı, tarihçi, hukukçu, mütefekkir ve edip.
- 1897 Cemaleddin Efgâni-Yenilikçi İslam düşünürü, aktivist fikir ve siyaset adamı
- 1898 Seyyid Ahmed Han-Hindistanlı modernist düşünür. Alligarh kolejinin kurucusu.
- 1900 Ali Sedad-Batı bilimini eleştirel bir tavırla nakleden Osmanlı mantıkçısı ve bilim adamı
- 1900 Friedrich Wilhelm Nietzsche (1844-1900) Alman filolog, filozof, kültür eleştirmeni, şair ve besteci.
- 1901 Vidinli Hüseyin Paşa-Osmanlı bürokratı ve matematik bilgini
- 1905 Muhammed Abduh-Mısırlı yenilikçi İslam düşünürü
- 1912 Ahmet Midhat Efendi-Roman ve hikaye yazarı, gazeteci
- 1912 Manastırlı İsmail Hakkı-Maturîdî kelamcısı ve Telhîsu’l-kelâm müellifi
- 1914 Filibeli Ahmed Hilmi-Antimateryalist felsefeci ve kelam bilgini, A’mâk-ı hayâl müellifi.
- 1914 İsmail Gaspıralı-Kırımlı fikir adamı, gazeteci ve aktivist. Türkçü görüşün önde gelen isimlerinden.
- 1915 Tevfik Fikret-Servet-i fünûn, hümanist edebiyatçı. Tarih-i kadim, Halkun Defteri ve Rübab-ı Şikeste gibi eserlerin müellifi.
- 1916 Abdüllatif Harpûtî-Kelam’da yenilik arayışlarının önde gelen isimlerinden, Tenkîhu’l-kelâm ve Tarih-i İlm-i kelam müellifi
- 1917 Émile Durkheim, (8158-1917) Fransız sosyolog, sosyolojinin kurucularından sayılmaktadır.
- 1920 Max Weber, (1864-1920) Alman düşünür, sosyolog ve ekonomi politik uzmanı. Modern antipozitivistik sosyoloji incelemesinin babası olduğu düşünülür.
- 1921 Sâlih Zeki-Bilim tarihçisi ve matematik bilgini, Âsâr-ı bâkiye müellifi
- 1921 ℘Said Halim Paşa (1864-1921) Osmanlı devlet adamı ve düşünür
- 1924 Ziya Gökalp-Türk milliyetçiliği fikriyatının kurucu isimlerinden, sosyolog, şair ve siyasetçi.
- 1931 Thomas Alva Edison, (1847-1931) 20. yüzyıl yaşamını icatlarıyla büyük bir şekilde etkileyen Amerikalı mucit ve iş adamıdır.
- 1934 Babanzâde Ahmed Naim-Felsefeci, ilmunnefs ve ahlak bilgini. Ahlak-ı İslamiyye Esasları müellifi,Sırât-ı Mustakim/Sebilurreşâd yazarı.
- 1935 Reşid Rıza- Mısırlı, yenilikçi İslam düşünürü. Islahatçı el-Menâr dergisinin editörü.
- 1936 Mehmet Akif-İstiklal Marşı şairi, düşünce ve mücadele adamı. Türkiye’de İslamcı düşüncenin önde gelen isimlerinden, Sırat-ı Müstakim ve Sebilurreşâd dergileri editörü.
- 1936 ℘Fatma Aliye Hanım (1862-1936) Filozof, İlk Türk kadın romancı.
- 1938 Muhammed İkbal- Pakistanlı filozof ve şair. Son yüzyılın İslam dünyasındaki en önemli filozoflarından. Dînî Düşüncenin Yeniden İnşâsı ve Câvidnâme müellifi
- 1938 Ahmed Avni Konuk-Sufî, Ekberî geleneğin son yüzyıldaki en önemli temsilcilerinden. Fusûs, Tedbîrât ve Mesnevî şârihi
- 1939 Sigmund Freud, (1856-1939) psikanaliz kurucusu olan Avusturyalı nörolog.
- 1942 Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır- Müfessir, kelamcı ve fakih. Hak Dini Kur’ân Dili müellifi.
- 1944 ℘GIESE, Wilhelm Friedrich Carl (1870-1944) Alman Türkologu ve Osmanlı tarihçisi.
- 1946 İzmirli İsmail Hakkı-Kelamcı ve felsefe tarihçisi. Yeni ilm-i kelam müellifi.
- 1946 Emir Şekip Arslan-Dürzi kökenli, ittihad-ı İslam taraftarı Osmanlı aydını, düşünce ve siyaset adamı.
- 1946 John Maynard Keynes, (1883-1946) radikal düşünceleriyle ekonomide yeni bir akım başlatan Britanyalı iktisatçı.
- 1948 Mahatma Gandi (1869-1948) Mohandas Karamçand Gandi, İnsan hakları savunucusu, Hindistan ve Hindistan Bağımsızlık Hareketi’nin siyasi ve ruhani lideri. Görüşleri Gandizm olarak anılır.
- 1949 Hasan el-Bennâ-İhvân-ı Müslimîn cemiyetinin kurucusu, Mısırlı davetçi ve fikir adamı.
- 1949 Musa Carullah-Kazanlı alim ve düşünür
- 1951 Tâhirulmevlevî-Sufi, şair ve edebiyat tarihçisi. Mesnevî şarihi.
- 1951 Wittgenstein, (1889-1951) Avusturya doğumlu filozof, matematikçi. Mantık ve dil felsefesi konularında yaptığı çalışmalarla modern felsefeye önemli katkılarda bulunmuştur. 20. yüzyılın en önemli filozoflarından sayılır.
- 1954 Mustafa Sabri Efendi-Son Osmanlı Şeyhülislamı, Eş’arî kelamcısı. Mevkı-fu’l-akl ve’l-ilm ve’l âlem müellifi.
- 1955 Albert Einstein, (1879-1955) Yahudi asıllı Alman teorik fizikçi. 1921 yılında Einstein, Nobel Fizik Ödülü’ne layık görülmüştür.
- 1958 Yahya Kemal- Şair ve siyaset adamı
- 1960 Said Nursi-Risâle-nûr külliyatıyla bilinen, Nurculuk akımının kendisine nispet edildiği İslam bilgini.
- 1964 ℘Reşit Rahmeti Arat (1900-1964) Türk dili ve lehçeleri âlimi.
- 1966 Seyyid Kutub-Mısırlı müfessir ve sosyolog. Fî zilâli’l-Kur’ân müellifi.
- 1970 Bertrand Arthur William Russell, (1872-1970) Britanyalı filozof, matematikçi, tarihçi ve toplum eleştirmeni. Hayatının çeşitli dönemlerinde kendisini liberal, sosyalist ve pasifist olarak tanıtmış, ayrıca hiçbirine derinden bağlı olmadığını itiraf etmiştir.
- 1973 Mâlik b. Nebî-Cezayirli düşünür ve aktivist.
- 1975 Nurettin Topçu-Felsefeci ve ahlak düşünürü. Hareket dergisi editörü.
- 1976 Mao Zedong, (1893-1976) Çinli devrimci ve siyasetçi.
- 1976 Gilbert Ryle, (1900-1976) çağdaş İngiliz filozofudur.
- 1977 Ali Şeriati-İranlı düşünür, sosyolog ve siyasi aktivist.
- 1979 Mevdudî-Pakistanlı düşünürü, müfessir ve gazeteci. Cemaat-i islâmî lideri.
- 1979 Murtaza Mutahharî-İranlı felsefeci ve müfessir. İran İslam Cumhuriyeti teorisyenlerinden.
- 1981 Allâme Tabatabai-Şii havzada nazarî ilimlerin yeniden canlanmasını sağlayan felsefeci ve müfessir.
- 1983 Necip Fazıl Kısakürek-Şair, Büyük Doğu fikriyatının öncüsü.
- 1986 İsmail Raci Faruki
- 1988 Fazlurrahman-Pakistanlı, modernist İslam düşünürü.
- 1998 ℘Frithjof Schuon (1907-1998) metafizikçi, ressam, şair, yazar ve tasavvuf önderi.
- 2003 Aliya İzzet Begoviç-Bosnalı düşünür ve siyasetçi. Bosna Hersek Cumhuriyeti’nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı. Doğu ve Batı Arasında İslam müellifi.
- 2010 Muhammed âbid el-Câbirî-Faslı düşünür ve felsefeci.
- 2010 Nasr Hamid Ebû Zeyd-Mısırlı modernist düşünür.
- 2011 Necmettin Erbakan-İslamcı siyaset adamı, Milli Görüş hareketinimn lideri.
- 2016 Hasan el-TurâbÎ-Sudanlı İslami hareket lideri ve siyaset adamı
- 2018 Stephen William Hawking (1942-2018) CH CBE FRS, İngiliz fizikçi, evrenbilimci, astronom, teorisyen ve yazar.
- Muhammed Nakib el Attas (1931-)
- Seyyid Hüseyin Nasr (1933-)
- Sezai karakoç (1933-)-Şair ve düşünür. Diriliş düşüncesinin teorisyeni.
- ℘Hasan Hanefî (1935) İlahiyatçı, Felsefeci
- ℘Raşid Gannuşi (D:1941) Tunus En-Nahda hareketi lideri
- ℘Abdulkerim Suruş (D:1945) Filozof
- Kojin Karatani (d:1941) Japon düşünür, edebiyat eleştirmeni ve filozof.
- Şaban Teoman Duralı, (d: 7 şubat 1947) Türk felsefeci, akademisyen ve yazar
- Felsefe
- Kindî, İlk İslam filozofu ve Meşşâî okulunun kurucusu (801-866)
- Fârâbî, ünlü Türk filozofu. (871-950)
- İbn Miskeveyh, Ahlakçı, filozof, tarihçi (932-1030)
- Felsefe, matematik, tıp gibi çeşitli alanlarda eser vermekle birlikte daha çok tarihçi, filozof ve ahlakçı olarak dikkat çeken İbn Miskeveyh’i İslam felsefesi tarihinde asıl önemli hale getiren alan ahlak felsefesidir.
- İbn Miskeveyh bu noktada ahlaki eğitimi bütünüyle gereksiz kılmama adına ahlakın değişebileceği fikrini savunur. Bu noktada da nefsin üç temel gücüyle ilişkili klasik dörtlü erdem tasnifini kullanır.
- Bâkıllânî, Eş‘arî kelâmcısı ve Mâlikî fakihi (941-1013)
- Bâkıllânî deliller, bilginin tanımı ve kaynakları konularındaki görüşleriyle Eş‘arîliğin bilgi felsefesinin sistemleşmesinde önemli bir rol oynamıştır. İstidlal kurallarını belirleme, sebr ve taksim yöntemini uygulama, gaybi olanı şahid olana kıyaslama ve delilin iptalinin medlülün iptalini gerektirme gibi konulardaki görüşleriyle bilgi metodunu geliştirmiştir.
- Bâkıllânî âlemin bölünemeyen atomlardan oluştuğunu, atomların mütemasil olduğunu, zamanın bölünmeyen anlardan oluştuğunu ve atomların hareket alanı olarak evren içre boşluğun bulunduğunu düşünmektedir.
- Ebü’l-Hasen el-Amiri, İslâm filozofu. ö.932
- İbn Sînâ, Meşşaî filozof ve hekim. (981-1037)
- İslam felsefesi tarihinde eş-Şeyhu’r-reîs (büyük üstat) olarak bilinen ve Klasik Dönem felsefe geleneğini üslup, içerik ve kapsam olarak zirvesine ulaştıran İbn Sînâ felsefe tarihinin kendisine gelen süreç dahilinde geçirdiği üçüncü dönüşüm evresinin zirvesinde bulunur.
- Gazzâlî, Filozoflara yönelttiği eleştirileriyle tanınan Eşʻarî kelamcısı, Şâfiî fakihi ve sûfî (1057-1111)
- Ebû’l-Berekât el-Bağdâdî, 12. yüzyılda yaşamış eleştirel filozof ve tabip (1068-1152)
- Fahreddin er-Râzî, Çok yönlü kişiliğiyle tanınan Eş’arî âlimi (1150-1210)
- Seyfeddin Âmidî, Eş‘arî kelâmcısı ve usûl-i fıkıh âlimi (1156-1233)
- İbnü’l-Arabî, Vahdet-i vücûd düşüncesinin kurucusu, sûfî (1165-1240)
- Nasîrüddin Tûsî, Müslüman filozof ve çok yönlü bilgin (1201-1274)
- Necmeddîn el-Kâtibî,13. yüzyılda yaşamış, İbn Sînâcı filozof ve mantıkçı (1204-1277)
- Sadreddin Konevî, Mutasavvıf (1209 -1274)
- Kutbüddîn Şîrâzî, İranlı İşrâkî filozof (1236-1311)
- İbn Haldûn, Filozof, sosyolog ve tarihçi 1332-1406)(
- S. Şerîf el-Cürcânî, Kelam, felsefe, usul ve dilbilim alanında 15. yüzyıl ve sonrasın derinden etkileyen eserleri yazan Eşarî mütekellimi (1340-1413)
- Kınalızâde, Osmanlı âlimi (1510-1572)
Kaynak İslam Düşünce Atlası